O Fortuna, velut luna
statu variabilis …
Hat jert tö di wes bikeentst Leedjis üp Wārel. Wan em en herooisk Āptreer haa wel, da nemt es des Musik. „O Fortuna“ es di en Leedji üp Latiinsk, en hat fortelt fan dit Skeksaal üs en eewig Weel. Jüst heer em Lek, da weđer ek, langsen halt’t jen fuar Nar.
Di Tekst fan „O Fortuna“ es en Diil fan di sa neemt Codex Buranus. Dit es en ual Saamling fan 254 Leedjis üp Latiin, Merelhoogdütsk, Ualfrans en Provensālsk. Em kür dit diilwiis me Sex, Drugs & Rock’n’Roll biskriiv. Hat sen moraalisk en Spotleedjis, Leefdileedjis, erootisk Leedjis, Drinkleedjis, man knap gaistelk Leedjis. Fan seksuel Hanlings uur frii en diilwiis düüdelk snaket, ön jen Leedji wel di Sjungster 10 Stünen me di Gothair Venus töhopwesen haa. Of diar strir tau jung Wüfhaur, weđer Riters of Gaistelken beeter Lefsten sen. Di Teksten waar twesken dit 11. en 13. Jaarhönert skrewen en kum üt di bairisk Spraakbirik, mesken üt di Steiermark of Süđertirool. Irgendwan, mesken ön’t 14. Jaarhönert kām ja da tö’t Klooster Benediktbeuren, diar kumt di Noom „Buranus“ jaart. Di Skriiwers fan di Teksten sen binai ek bikeent. Man ja wiar noch studiaret Liren en Gaistelken. Di Fērsen sen skrewen ön könstfol Riimen en em ken se, dat di Skriiwers sa wel di antiik Mütologii kür üs uk di Biibel, en ja haa biiđing töhopstelt. Da kumt tö Bispöl di Wiingot Dionysos töhop me di Brölep, hur Jeeses Weeter tö Wiin omwanelt.
1803 waar dit Klooster Benediktbeuren slööten, diarbi fuan di Bibliotekār Johann Christoph von Aretin di Hönskreft. Om en bi 40 Jaar leeter waar hat dit jest Lop ütiiwen, hok Leedjis waar wel leren bi Studenten en Liirten.
Ön di 1930ers fuan da Carl Orff di Teksten. Tö di Tir wiar di ual Wiisen knap jit bikeent. Diarom skreev Carl Orff nii Wiisen en brükt diarbi Keenteeken fan di Musik üt dit Merelialer. Dit Hiili seet hi da tö di seenisk Kantāti „Carmina Burana“ töhop, wat 1937 dit jest Lop āpföört waar. En dit es eegenlig ek bluat Musik, man diar ken em uk wat me Liren tö spöli. Sa waar 1975 en Film fan di Carmina Burana drait en Carl Orff ment, sa her hi höm dit fuarstelt. Ön di Film ken em gur se, wat em üđers döör di Spraak fan di Leedjis ek forstaant, nemelk fuul seksuel Öndüüdings of Süperii.
Nü tö Tirs jeft’t jit muar Wiisen tö di Teksten fan „Carmina Burana“. Aur di Forsking kür di Wiisen diilwiis rekonstruiari. Dit jert höm da hiil üđers ön üs di „Carmina Burana“ fan Carl Orff. Man dit jit ek, dat sin Musik forkiirt es. Hat es en ain Werk, en dat et eeđer 84 Jaaren jit langsen wel leren es, dit sair dach al noch.
____________________________________________
„O Fortuna“ ist eines der bekanntesten Lieder. Der Text kommt aus einer Liedersammlung des 11. bis 13. Jahrhunderts, dem Codex Buranus. Der ist benannt nach dem Fundort der Sammlung, dem Kloster Benediktbeuren. In den 1930ern kam der Text in die Hände von Carl Orff, der dazu die Musik der „Carmina burana“ schrieb. Es ist Musik mit mittelalterlichen Stilmerkmalen, die originalen Melodien waren lange nicht mehr bekannt, konnten mittlerweile aber teilweise rekonstruiert werden. Der Codex enthält moralische und Spottlieder, Liebeslieder, erotische Lieder, Trinklieder und kaum geistliche Lieder auf Latein, Mittelhochdeutsch, Altfranzösisch und Provenzalisch.